Dział Archeologii
Historia gromadzenia zbiorów archeologicznych w cieszyńskim muzeum wiąże się z rozwojem muzealnictwa na przestrzeni ostatnich dwustu lat. Początków dzisiejszego działu archeologii należy szukać w kolekcji księdza Leopolda Jana Szersznika, w której wśród zabytków z różnych dziedzin nauki znalazły się też tzw. starożytności, czyli zabytki archeologiczne. Były to w głównej mierze monety rzymskie oraz gliniane naczynia kultury łużyckiej (1800-1750 lat p.n.e), reprezentowane głównie przez urny popielnicowe z prochami zmarłych, a także malowane naczynia antycznej Grecji i Rymu. W skład zbiorów szersznikowskich w XIX wieku włączono szereg innych zabytków archeologicznych, najczęściej darowanych przez inne osoby. Do takich zbieraczy należał m.in. ks. Berger, który przekazał do kolekcji szereg zabytków archeologicznych, np. groty oszczepów, narzędzia i ozdoby pochodzące głównie z terenu Śląska. Drugą grupę zabytków związaną z najdawniejszą działalnością człowieka stanowią zabytki gromadzone przez istniejące w Cieszynie od 1901 roku Muzeum Miejskie oraz nieliczne zabytki archeologiczne zbierane przez Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, którego kolekcję włączono do muzealnych zbiorów w roku 1930. W roku 1935 do zbiorów muzeum włączono jeszcze istniejące do tej pory niezależnie zbiory szersznikowskie, które bardzo wbogaciły zbiory archeologiczne. W tym czasie nie istniał jednak jeszcze w muzeum wydzielony dział archeologii. Dopiero w 1969 roku pod egidą Towarzystwa Miłośników Regionu powstało w Cieszynie "Towarzystwo Kopidołów i Inszej Maści Dziurołazów", mogących pochwalić się licznymi odkryciami archeologicznymi na terenie starego miasta, czego konsekwencją było utworzenie w Muzeum Działu Archeologii. Zabytki archeologiczne od momentu zlokalizowania w terenie na stanowisku archeologicznym, przechodzą żmudny okres "obróbki"- dokumentacja wstępna, analiza naukowa i inwentaryzacja polowa w terenie. Następnie zabytki poddane są konserwacji wstępnej tj. mycie, czyszczenie, ewentualne wyklejanie (ceramika), analiza naukowa i konserwacja naukowa o szczególnym znaczeniu poznawczym. Tak opracowany materiał zostaje poddany procesowi badawczemu, w wyniku czego powstaje dokumentacja końcowa. Najciekawsze znaleziska trafiają na ekspozycję stałą cieszyńskiego muzeum lub innych placówek muzealnych.przeglądaj dział
Dział Etnografii
Dział Etnografii przy Muzeum Śląska Cieszynskiego zajmuje się głównie zbieraniem i opisywaniem eksponatów związanych z szeroko rozumianą kulturą i sztuką ludową. Szczególnym przedmiotem zainteresowania działu jest kultura ludowa Śląska Cieszynskiego. W muzealnych zbiorach znajduje się 6415 eksponatów z dziedziny etnografii. Główny trzon zbiorów tego dzialu stanowią przedmioty odziedziczone po działającym od 1901 roku Polskim Towarzystwie Ludoznawczym, jak również istniejącym od 1931 roku Towarzystwie Przemysłu Ludowego i Domowego w Cieszynie. Wśród pokaźnej ilości eksponatów można wyodrębnić kilka zasadniczych grup przedmiotów, które uszeregowane są w kilka podstawowych klas. Należy więc wymienić skrzynie i szafy malowane, obrazy na szkle, sztukę odpustową, elementy strojów ludowych wraz ze stanowiącą ich dopełnienie biżuterią. Kolejną grupą eksponatów jest ceramika ludowa i przedmioty codziennego użytku, wykonane z drewna lub żelaza. Wszystkie eksponaty stanowią doskonałą dokumentację i materiał do dalszych analiz i badań naukowych dotyczących tematu sztuki i kultury ludowej naszego regionu.przeglądaj dział
Dział Fotografii
Fotograficzna kolekcja cieszyńskiego Muzeum została zapoczątkowana przez Oskara Weismanna, twórcę założonego w 1901 roku Muzeum Miejskiego. Zbiory fotograficzne opierały się przede wszystkim na darach cieszyńskich mieszczan i kolekcjonerów. Obejmowały przykłady najstarszych technik i zastosowań fotografii z początków jej istnienia (dagerotypie, ambrotypie, ferrotypie, panotypie) oraz zdjęcia wykonywane współcześnie, jako dokumentacja ówczesnych czasów. W zbiorach zachoawł się również wyjątkowy zespół ok. 1500 fotograficznych portretów niemal wszystkich warstw społecznych i zawodowych mieszkańców Cieszyna z lat 1860-1900. Duży zbiór fotografii zgromadziło Muzeum Śląskie Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego w Cieszynie. Były to przede wszystkim ilustracje etnograficznej kolekcji Muzeum Śląskiego. Ważną rolę odegrała fotografia katalogowo-muzealna. Dzięki zbiorowi ok. 400 zdjęć obserwować dziś można rozwój cieszyńskiej ekspozycji muzealnej, jak też konkretne eksponaty w prawie stuletnim okresie. W latach międzywojennych do fotograficznych zbiorów Muzeum w dalszym ciągu trafiały kolekcje prywatne, a także zbiory z innych muzeów. Jednym z takich zbiorów był zespół fotogramów Muzeum Macierzy Szkolnej w Orłowej przejęty w 1938 roku. Dokumentował on polskie szkolnitwo, życie kulturalne i oświatowe oraz kulturę ludową na Śląsku zaolziańskim. Po II wojnie światowej fotograficzne zbiory Muzeum długi czas pozostawały w zamknięciu. Wykorzystywano je jedynie do celów badawczych i wystawienniczych. Bogaty i różnorodny charakter zbioru starej fotografii, jak również jego wielkość (ok. 20 000 eksponatów) był powodem utworzenia w 1981 roku nowego Działu Fotografii. Wiodącą kolekcją Działu jest fotograficzna ikonografia Cieszyna i Śląska Cieszyńskiego. W kolekcji znalały się również portrety mieszczańskie i cieszyńska fotografia warsztatowa. Odrębnym przedmiotem zainteresowań kolekcjonerskich są szklane klisze negatywowe, zdjęcia stereoskopowe, widokówki oraz sprzęt fotograficzny, jak również specjalne ramy fotograficzne i albumy. Zbiory Działu Fotografii Muzeum Śląska Cieszyńskiego ukazują szeroką, ponad stósześćdziesięcioletnią, panoramę dziejów fotografii na Śląsku Cieszyńskim. Ilustrują też krajobraz, kulturę, ludzkie historie oraz przemiany dokonujące się w tej części Europy.przeglądaj dział
Dział Historii
Dział Historii powstał na początku siedemdziesiątych lat XX wieku. Skupiono w nim eksponaty dotyczące szeroko rozumianej historii Śląska Cieszyńskiego i inne, przedtem zaliczane do ogólnych zbiorów cieszyńskiego muzeum. Tak jak skomplikowana jest i była przeszłość historyczna, tak różnorodne są eksponaty tworzące dział historii. Część z nich została zebrana jeszcze przez założyciela muzeum - księdza Leopolda Jana Szersznika, inne trafiły do zbiorów muzealnych w ciągu ostatnich dwustu lat. Znajdujemy tu m.in.: tłoki i pieczęcie Cieszyna i innych miast (począwszy od średniowiecznych), odznaki różnych stowarzyszeń, medale i odznaczenia wojskowe, bardzo liczne medale pamiątkowe (m.in. wybite z okazji podpisania Pokoju Cieszyńskiego w 1779 roku), plakaty i afisze (w tym ogłoszenia okupanta hitlerowskiego z czasów II Wojny Światowej oraz kolekcję antyzachodnich plakatów z czasów komunistycznych), mundury, kolekcję banknotów (w tym również zdawkowych z okresu I Wojny Światowej). Znaczną cześć Działu Historii stanowią militaria, z których najcenniejsze możemy zobaczyć w Zbrojowni Muzeum, stanowiącej część stałej ekspozycji. Skromna, ale cenna kolekcja sztandarów historycznych liczy kilkanaście pozycji, z których najcenniejszy to sztandar księcia Adama Wacława z 1605 roku oraz chorągiew darowana cieszyńskim stanom szlacheckim w 1662 roku przez cesarza Leopolda I za zasługi w walce z Turkami. Dział Historii gromadzi także dokumenty historyczne - głównie z nowych lat, gdyż starsze zostały po podziale zbiorów muzealnych w 1960 roku przekazane do cieszyńskiego archiwum. Ogółem Dział Historii liczy prawie 14 tysięcy eksponatów.przeglądaj dział
Dział Kartografii
Dział Kartografii Muzeum Śląska Cieszyńskiego obejmuje mapy i plany powstałe od 2. poł. XVI wieku do czasów współczesnych. Najcenniejsze obiekty pochodzą z kolekcji księdza Szersznika oraz ze zbiorów Towarzystwa Ludoznawczego. Sporą grupę stanowią mapy gromadzone przez Muzeum Miejskie w ciągu pierwszych dekad XX wieku, zaś najliczniejszą – spuścizna po cieszyńskim bibliofilu Wincentym Zającu. Do najstarszych obiektów należą miedziorytnicze mapy m.in. nieba, świata, Europy, krajów monarchii austriackiej, Śląska i Polski. Ponadto w zbiorze znajdują się XIX-wieczne mapy katastralne Cieszyna, rękopiśmienne i drukowane mapy poszczególnych części Śląska Cieszyńskiego oraz polskie, austriackie, niemieckie i czeskie mapy i atlasy Polski i Europy, w przewadze z XIX i 1. poł. XX wieku. Dział Kartografii liczy w sumie 3456 pozycji inwentarzowych.przeglądaj dział
Dział Numizmatyki
W Dziale Numizmatyki Muzeum Śląska Cieszyńskiego najliczniejszą grupę stanowią nowożytne monety krajów europejskich. Jeszcze w międzywojniu Muzeum posiadało kolekcję wszystkich bodajże monet, jakie bito w mennicy cieszyńskiej w okresie panowania Piastów cieszyńskich. Niestety zbiór ten zaliczamy do strat wojennych, gdyż przepadł on w zawierusze ewakuacji zbiorów na początku II wojny światowej. W ciągu ostatnich dekad Muzeum nabyło skromną reprezentację cieszyńskich monet. I mimo że nie ma pośród nich talarów, stanowią on najcenniejszą część Działu Numizmatyki.przeglądaj dział
Dział Sztuki
Dział sztuki liczy obecnie ponad 9 000 eksponatów. Już ksiądz Leopold Jan Szersznik tworząc swą kolekcję założył, że nie będzie się ona opierała tylko i wyłącznie na przedmiotach pochodzących ze Śląska Cieszyńskiego, czy ziem przyległych. Tak więc przez ponad 200 lat historii naszego muzeum zebrała się pokaźna kolekcja obrazów, rzeźby, grafiki i rzemiosła artystycznego, prezentujących różne techniki artystyczne, pochodzących z różnych okresów i wykonanych w różnych miejscach Europy i świata. Pieczę nad działem po jego wyodrębnieniu z całości zbiorów w 60. latach XX wieku sprawowali kolejno: dr W. Iwanek, M. Adamczyk i A. Połednik. Na obecną kolekcję Działu Sztuki składają się obiekty pochodzące ze zbiorów ks. L.J. Szersznika, Muzeum Miejskiego, prywatnej kolekcji Bruna Konczakowskiego, Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego, darów, legatów i przekazów od osób prywatnych i instytucji oraz zakupów poczynionych przez muzeum w ciągu całego XX wieku. Szersznik nazwał swą kolekcję dzieł sztuki różnymi „starożytnościami i osobliwościami”. Nie jest ona zbyt duża, bowiem zbiory Szersznika obejmowały przede wszystkim księgozbiór, minerały i przedmioty z dziedziny przyrody, niemniej zachowane do dzisiaj eksponaty stanowią jedne z najcenniejszych obiektów naszego muzeum. Pochodzą one zarówno z odległych miejsc Europy, jak i z terenu Śląska Cieszyńskiego. W okresie międzywojennym do zbiorów trafiła duża liczba eksponatów sakralnych pochodzących z cieszyńskich i okolicznych kościołów. Tak więc w muzeum znalazły się obrazy ołtarzowe i rzeźby z Ogrodzonej, Kisielowa, Puńcowa, Ochab, Lesznej, Stonawy oraz niektórych kościołów cieszyńskich. Są to zabytki wysokiej klasy, z reguły malowane na deskach lub rzeźbione w drewnie, datowane na okres od XV do XVIII wieku. Do największych kolekcjonerów europejskich należał bezsprzecznie Bruno Konczakowski, którego prywatne zbiory po jego śmierci zostały podzielone na trzy części, a jedna z nich uświetniła kolekcję sztuki muzeum cieszyńskiego. Mimo, że Cieszyn musiał zrezygnować z najbardziej reprezentatywnej części, tzn. broni, to do zbiorów działu sztuki trafiły 4 okazy słynnych cieszynek (jedyne zresztą w naszej kolekcji muzealnej). Konczakowski nie zawężał swego zbieractwa do przedmiotów rodzimych, jego kolekcja zawierała wszystko co cenne i piękne. Stąd w zbiorach sztuki znalazły się majoliki włoskie i fajanse hiszpańskie, porcelana niemiecka i austriacka, szkło dolnośląskie, meble francuskie, dywany z Bliskiego Wschodu i renesansowe kamionki niemieckie. W ostatnich latach Muzeum wzbogaciło się również o dość nietypowe, jak na Śląsk Cieszyński eksponaty, a mianowicie zbiór ikon prawosławnych głównie z XIX wieku (obecnie około 500 sztuk), które sukcesywnie przekazane były z Urzędu Celnego w Cieszynie i Straży Granicznej.przeglądaj dział
Dział Techniki
Dział Techniki liczy ponad 800 eksponatów. Tworzą go różnego rodzaju narzędzia kuchenne, instrumenty muzyczne, maszyny do pisania, lampy itd. Jednym z najbardziej efektownych eksponatów jest bicykl, wyprodukowany w Coventry (Anglia) około 1880 roku. Także tu część eksponatów pochodzi ze zbiorów ks. L.J. Szersznika, między innymi używane przez niego instrumenty naukowe i astronomiczne. Szczególnie piękny jest globus nieba, pochodzący z najbardziej znanej w dawnych czasach wytwórni map, atlasów i globusów Janssoniusa Blaeu w Amsterdamie, datowany na 1602 rok.przeglądaj dział